Z KART HISTORII

W drugiej połowie XIX wieku w zaborze pruskim nasiliła się akcja germanizacyjna skierowana przeciwko Polakom. Szczególne represje dotknęły kościół katolicki który był ostoją polskości. Władze wprowadziły zakaz używania języka polskiego w administracji i sądach. Ograniczono posługiwanie się nim także w szkołach. Gdy zadecydowano, że nawet lekcje religii mają się odbywać w języku niemieckim, polskie dzieci zaczęły strajkować. Największe nasilenie strajków szkolnych miało miejsce w roku 1906. Zaborca bardzo surowo karał uczestników strajku. Mimo represji zdecydowana większość polskich dzieci domagała się przywrócenia nauki religii w ojczystym języku. Również w szkołach dzisiejszej gminy Dąbrowa Biskupia uczniowie podejmowali walkę o polski język. Szczegółowe relacje z przebiegu akcji strajkowej w Wielkopolsce i na Kujawach były zamieszczane w Dzienniku Kujawskim.

14 grudnia 1906 roku 

W ostatnią sobotę wieczorem odebrał X . proboszcz Noga w Parchaniu przez pocztę tutejszą list, odwołujący go z urzędu członka dozoru szkolnego. Trudno zaiste to rozporządzenie zrozumieć , bo jakie prawa członkom dozoru szkolnego dziś jeszcze przysługują  nikt tego dokładnie nie wie. Do szkoły zajrzeć i wykładowi pp. nauczycieli przysłuchiwać się nie wolno, żadnej też informacyi w sprawach dotyczących nauki szkolnej z nikąd powziąć  nie można, bo pp. Nauczycielom surowo zakazano dawać jakiekolwiek objaśnienia w sprawach komukolwiek poza szkoła . Same tylko sprawy zewnętrzne , jako to: układanie etatu, zdawanie rachunków rocznych, restauracya budynków szkolnych, a mianowicie zbieranie podatków szkolnych, pozostałych wyłącznym przywilejem dzisiejszych członków obszaru szkolnego, a o taki honor ubiegać się rzeczywiście nie warto. O tem wszyscy wiemy, bo innych obowiązkach przy prowadzeniu członków dozoru w urząd nie było mowy.

Jakoż wtedy mógł X. N. tak bardzo przewinić w sprawie strejku szkolnego , jeżeli mu się do wewnętrznych spraw szkolnych wcale wtrącać  nie było wolno, ani go nikt nie upoważniał do tego, aby zawczasu złemu zapobiegł. Owszem, spełniał on obowiązek swój sumiennie już kilka razy przedtem jako dziekan gniewkowski , zdając swej władzy duchowej co rok po ukończonych wizytacyach kościołów w dekanacie, dokładne sprawozdania i o tem, że z nauki religii, w obcym języku wykładanej, prawie żadnego nie maja dzieci szkole pożytku. A kiedy na razie złemu zapobiec nie było można, wolał raczej zrezygnować z urzędu dziekańskiego, niż przysłuchiwać się i  nadal egzaminować dzieci polskich w kościele w języku dla nich niezrozumiałym.

Ze słów rozporządzenia powyższego wynika także , że w tej sprawie sumienia władze świeckie badają ludzi, którzyby na niekorzyść księży zeznawali, a o takich przecież nie trudno – niech tylko ksiądz kogoś sobie zniechęci , pieniędzy mu nie pożyczy lub weksla nie podpisze, już ma w nim wroga, gotowego świadczyć na jego niekorzyść, gdziekolwiek nadarzy się sposobność do tego.

Strejk szkolny zaczął się w parafii tutejszej już przed wakacyami św. Michalskiemi sam prze przez się, gdy już i w niższym oddziale zaczęto uczyć pacieża niemieckiego, rozszerzył się po św. Michale i trwa dotychczas w całej pełni. Dzieci szkolne chodzą i po południu regularnie na naukę uzupełniającą ich wiadomości w języku niemieckim, chociaż drżą od zimna, ojcowie płacą marki za zmudę szkolną w razie niemożności posłania dzieci po południu do szkoły, lecz strejk się nie kończy! A gdyby się nawet ktoś znalazł , ktoby chciał namawiać do zaprzestania strejku, nicby nie wskórał…

Gwałtem tylko brutalnym przytłumić go można (ale skutki ?), a ugasić chyba tylko wykładem religii w języku ojczystym dzieci.

 Uczniowie Szkoły Podstawowej w Parchaniu z Kierowniczką Szkoły p. Stefanią Zubczewską.

Zdjęcie wykonane przed rokiem 1937